Rata malejąca to typ raty kredytowej, polegający na zwrocie stałej kwoty kapitału kredytu powiększonej o odsetki (z każdą ratą coraz niższe).
Shemat wyliczania wysokości raty malejącej jest stosunkowo prosty, i nie wymaga skomplikowanych wzorów matematycznych. Pierwszą składową rata malejącej jest część kapitałowa. Jest ona kalkulowana w najprostszy możliwy sposób, tzn. kredytodawca kwotę kredytu dzieli po równo na tyle rat, ile przewiduje umowa. Drugą składową raty malejącej jest część odsetkowa. Jest ona wyliczana na podstawie oprocentowania kredytu oraz kwoty kapitału pozostałej do spłaty. Jako, że z każdą kolejną ratą następna część pożyczonego kapitału zostaje oddana, i kwota kapitału pozostającego do spłaty maleje, także część odsetkowa raty jest coraz niższa. Nic więc dziwnego, że stała w czasie część kapitałowa i coraz niższa z każdym kolejnym miesiącem część odsetkowa tworzą raty zwane „malejącymi”.
Należy jednak zaznaczyć, że można wyobrazić sobie sytuacje, kiedy kolejne raty malejące nie są jednak coraz niższe. Dzieje się tak dlatego, iż oprocentowanie niektórych kredytów, przede wszystkim hipotecznych, jest zmienne. To oznacza, że ulega modyfikacjom wraz ze zmianami stóp rynkowych w kraju. Dlatego w przypadku wzrostu oprocentowania może się okazać, że rata malejąca jest wyższa od poprzedniej. Na szczęście efektem spadku oprocentowania będzie z kolei zdecydowanie niższa kolejna rata malejąca.
Poza ratami malejącymi, kredytobiorcy mogą wybrać także system spłaty w ratach równych. Wówczas, przy założeniu stałości oprocentowania, wszystkie raty przez cały okres spłaty mają tę samą wysokość - na początku natomiast zdecydowaną część raty stanowią odsetki (nawet 75-80 proc.), a dopiero potem w większej części spłacany jest kapitał.
Rata malejąca jest w początkowej fazie spłaty kredytu wyższa nawet o kilkaset złotych (w przypadku dużych kredytów hipotecznych na wiele lat) od rat równych. Z tej przyczyny osoby, które chcą w nich spłacać zobowiązanie, muszą się pochwalić nieco wyższą zdolnością kredytową. Zaletą raty malejącej jest natomiast łączna niższa kwota odsetek, które odda się bankowi. W skali całego okresu spłaty różnie wynoszą kilkadziesiąt tysięcy złotych.