Hipoteka kaucyjna to jeden z rodzajów zabezpieczania wierzytelności. Była ona wykorzystywana w asekuracji tych wierzytelności, które nie miały ustalonej wysokości, tzn. że hipotekę ustanawiano do pewnej sumy. Co można było zabezpieczać hipoteką kaucyjną?
Hipoteka kaucyjna nie funkcjonuje w prawie od nowelizacji ustawy, która weszła w życie z dniem 20 lutego 2011 roku.
W stosunku do tego rodzaju hipotek, które powstały przed zmianą prawa stosuje się obecnie przepisy Ustawy o księgach wieczystych i hipotece w brzmieniu, które zostało nadane przez powyższą ustawę.
Do hipotek kaucyjnych, które zabezpieczają wierzytelności hipoteczne, a nie są objęte z mocy ustawy hipoteką zwykłą i powstały przed nowelizacją ustawy, stosowane są przepisy Ustawy o księgach wieczystych i hipotece w dotychczasowym brzmieniu, wykluczając art. 76 ust. 1 oraz 4.
Zakres stosowania hipoteki kaucyjnej
Hipoteka kaucyjna była stosowana w przypadku wierzytelności, które nie posiadają ustalonej wysokości, lecz istniejących albo takich, które mogą powstać w przyszłości. Ten rodzaj zabezpieczeń używany był także do wierzytelności z dokumentów zbywalnych poprzez pisemne oświadczenie, istniejących albo takich, które mogą powstać w przyszłości lub też roszczeń, które są związane z wierzytelnością hipoteczną, nie objętych z mocy ustawy hipoteką zwykłą, mogły to być np. poręczenia kredytów, alimenty itp.
Zabezpieczenie w postaci hipoteki kaucyjnej służyło także do asekuracji odsetek i kosztów postępowania, które mieściły się w sumie, jaka została wymieniona we wpisie hipoteki. Hipoteka kaucyjna różni się od zwykłej tym, iż wierzyciel, który dochodzi jej realizacji, musi udowodnić istnienie wierzytelności.
Hipoteka kaucyjna nie mogła być stosowana do wierzytelności, których wartość była określona. Tego rodzaju zobowiązania mogły być tylko przedmiotem hipoteki zwykłej.
Hipoteka kaucyjna mogła występować w dwóch formach:
- jako hipoteka przymusowa
- jako hipoteka umowna.
Jak używano hipoteki kaucyjnej?
Aby zastosować zabezpieczenie w formie hipoteki kaucyjnej, należało oznaczyć maksymalną sumę, jaka obciążała nieruchomość objętą hipoteką. Dopiero, gdy właściciel lokalu objętego tym typem hipoteki zapłacił sumę zabezpieczoną hipoteką kaucyjną, wygasała wierzytelność ze stosunku prawnego, czyli wygasała hipoteka.
W przypadku hipoteki kaucyjnej możliwa była jej zmiana na inny rodzaj hipoteki – przymusową lub zwykłą. Wierzyciel, aby dokonać takiej zmiany, musiał przedstawić w sądzie, który prowadzi księgę wieczystą, tytuł egzekucyjny. Tego rodzaju tytuł wykonawczy mogła stanowić na przykład klauzula wykonalności albo wyrok prawomocny.