Nasi dziadkowie i spora część naszych rodziców przez lata znała tylko jeden model systemu emerytalnego – taki, w których to Państwo odpowiada w całości za wypłacane im po wielu latach pracy świadczenia. Do 1999 r. przyszłość finansowa Polaków po przekroczeniu wieku emerytalnego opierała się na I filarze ekonomicznym. Od ponad 10 lat istnieją inne podpory tego - jakże ważnego ze względów społecznych - systemu. Jedną z nich jest II filar.
Obecnie system emerytalny w Polsce opiera się na trzech filarach. Pierwszym z nich – obowiązkowym dla wszystkich zatrudnionych na podstawie umowy o pracę jest Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, którym zarządza Zakład Ubezpieczeń Społecznych (lub KRUS w przypadku rolników).
Dawniej a dziś
Przez wiele lat było to jedyne źródło dochodów osób, które osiągnęły wiek emerytalny i zdecydowały się na zaprzestanie pracy zawodowej. Stanowi ów system uosobienie modelu repartycyjnego – chodzi o to, że z na bieżąco wpłacanych składek (od pracujących obywateli) wypłacane są bieżące świadczenia (tej reszcie społeczeństwa, która już nie pracuje).
Reforma emerytalna z 1999 r. wprowadziła w ten system zasadnicze zmiany. O przyszłe emerytury ogromnej rzeszy Polaków zadbać miało nie tylko Państwo (reprezentowane przez dwie zależne od siebie instytucje – ZUS oraz Skarb Państwa), ale także podmioty prywatne.
Te ostatnie, wespół składające się na tenże II filar zostały utworzone przez wielkie grupy kapitałowe – głównie banki, towarzystwa ubezpieczeniowe i fundusze powiernicze, które działają w pojedynkę lub w porozumieniu z innymi podmiotami gospodarczymi – ot choćby np. narodowym operatorem pocztowym czy prywatną stacją telewizyjną.
Filar filarowi nie równy
Ów II filar tworzą Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE), w których gromadzony kapitał jest inwestowany w naszym imieniu przez Powszechne Towarzystwa Emerytalne (PTE). To istotna kwestia różniąca oba filary, gdyż świadczenia emerytalne wypłacane przez ZUS, są (a w zasadzie bywają) jedynie waloryzowane o wskaźnik inflacji.
Kolejna istotna zmiana, jaką przyniósł z sobą II filar (w którym uczestnictwo także jest obowiązkowe), polega na możliwości dziedziczenia pobieranych z wynagrodzeń Polaków składek. W przypadku śmierci ubezpieczonego połowa odłożonych do momentu zgonu środków jest przekazywana na rachunek emerytalny jego współmałżonka. Druga połowa trafi do osoby uposażonej w postaci jednorazowej wypłaty. Suma ta niezależnie od testamentu i sposobu dziedziczenia nie wchodzi do masy spadkowej.
Ponadto o ile ZUS jest jeden i nie można się z niego „wypisać”, o tyle fundusze emerytalnych jest kilkanaście, a ich otwartość sprawia, że możemy przystąpić do takiego, który nam najbardziej odpowiada. Warto podkreślić że chociaż mamy możliwość przechodzenia z jednego funduszu do innego, to w danej chwili możemy być członkami zaledwie jego z nich.
II filar miał na celu lepsze zabezpieczenia naszej przyszłości finansowej, tej która nadejdzie gdy nabędziemy uprawnienia do pobierania emerytury. Istotą inwestowania składek przez OFE jest założenie, że im większa stopa zwrotu z inwestycji, tym większa wartość zgromadzonego kapitału.
Na co (kogo) można liczyć?
Założeniem twórców reformy emerytalnej było poprawienie dotychczasowego systemu w taki sposób, aby jego beneficjenci tj. emeryci mogli dysponować na emeryturze większymi kwotami pieniędzy, które – choć szczęścia nie dają, to – pozwalają przeżyć godnie okres jesieni życia.
Ale jak wynika z analiz wielu ekspertów, nie sposób dziś dokładnie obliczyć, ile pieniędzy będzie trafiało do kieszeni młodych Polaków, po tym jak już przepracują w pocie czoła np. 30 lat. Co gorsza – kompletnie trudno oszacować, na co ich będzie wówczas stać. A w porównaniu do obywateli innych, bogatszych krajów, może okazać się, że mimo stosunkowo wysokich emerytur, dysproporcje między niepracującymi seniorami - Smithem, Schmidtem a Kowalskim będą jeszcze większe niż współcześnie.
Dzisiejsi uczestnicy rynku pracy, chcąc być pewnymi swojej kondycji finansowej za 20-40 lat powinni liczyć przede wszystkim na siebie, a nie na to, co otrzymają od Państwa lub prywatnych spółek obracających ich kapitałem.
Paweł Puchalski
Comperia.pl