Gwarancja bankowa to pisemne, jednostronne zobowiązanie się banku do zapłaty określonej kwoty na rzecz beneficjenta (kontrahenta zleceniodawcy gwarancji) w przypadku, gdy nie zostaną wypełnione przez zleceniodawcę zobowiązanie wobec swego kontrahenta (będące przedmiotem tejże gwarancji).
Istnieje sporo rodzajów gwarancji bankowymi udzielanych przez banki. Przykładowo, gwarancje wadialne (przetargowe) zastępują wpłatę wadium w przypadku przystępowania przez zleceniodawcę do przetargu. Wadialna gwarancja bankowa to zobowiązanie do zapłaty na rzecz organizacji ogłaszającej przetarg określonej kwoty w przypadku, gdy zleceniodawca, pomimo wygrania przetargu, odmawia realizacji jego przedmiotu.
Innym przykładem gwarancji bankowej jest gwarancja zwrotu zaliczki. Stanowi zobowiązanie banku do zwrotu zaliczki na poczet dostaw lub robót, przekazanej wykonawcy (zleceniodawcy gwarancji) przez stronę zlecającą realizację umowy czy kontraktu, w przypadku gdy wykonawca nie wywiąże się ze swoich zobowiązań wynikających z umowy czy kontraktu, a jednocześnie odmówi zwrotu zaliczki.
Jeszcze innych przykładem gwarancji bankowej jest np. gwarancja należytego wykonania umowy lub kontraktu. Takie zobowiązanie banku oznacza, że zapłaci on na rzecz podmiotu zlecającego realizację umowy określoną sumę pieniężną, gdy wykonawca (zleceniodawca gwarancji bankowej) nie wywiąże się ze swojej umowy.
Gwarancji bankowych udziela także bank państwowy, czyli Bank Gospodarstwa Krajowego. To jeden ze sposobów wspierania rozwoju przedsiębiorczości w kraju. Pewnym szczególnym przypadkiem gwarancji bankowych udzielanych przez BGK są gwarancje de minimis. Stanowią one zabezpieczenie spłaty kredytu inwestycyjnego lub obrotowego dla przedsiębiorstw z sektorów mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw.
Gwarancja bankowa jest formą bezgotówkowego zabezpieczenia zobowiązań wobec kontrahentów. Pozwala uzyskać zleceniodawcy większą wiarygodność, a także nie angażować środków własnych np. przy startowaniu w przetargu.
Banki pobierają opłaty za udzielenie gwarancji. Dodatkowo, stosują zabezpieczenia spłaty wierzytelności z tytułu gwarancji - mogą nimi być np. weksel, ustanowienie hipoteki, pełnomocnictwo do pobierania środków z rachunku bankowego, kaucja czy zastaw rejestrowy. Warunkiem otrzymania gwarancji jest posiadanie zdolności kredytowej przez zleceniodawcę.